Boom- en boomloos zadelpassen: overeenkomsten en verschillen

Mijn Skyriding collega’s en ik worden regelmatig gevraagd door ruiters, paardenprofessionals en soms andere zadelpassers aangaande de ‘regels’ of tips voor het zadelpassen van flexibele en boomloze zadels. De één beweert dat boomloze zadels altijd passen, de ander dat de drukverdeling altijd slecht is en zo zijn er een heleboel meningen die rondgaan. We zijn betrokken geweest bij de allereerste flexibele en boomloze zadelmerken en hebben al het goede en minder goede meegemaakt. Mijn hart ligt bij dit geweldige en onbegrepen onderwerp. Een goed kwalitatief flexibel- of boomloos zadel biedt zoveel mogelijkheden. D.m.v. dit artikel hoop ik wat duidelijkheid te verschaffen over de overeenkomsten en verschillen tussen het (aan)passen van een boomloos of flexibel zadel en een ‘regulier’ boomzadel, dit zijn natuurlijk enkel algemene tips en het is daardoor altijd aan te raden een professionele zadelpasser erbij te halen die gespecialiseerd is in het soort zadel waar jij naar op zoek bent.

Ieder paard, iedere ruiter, en daardoor iedere combinatie heeft verschillende behoeften. Daarbij komt dat ieder merk en model zadel anders in elkaar zit of het nu boom- flexibel- of boomloos is. Het is handig om je bewust te zijn van die waarheid wanneer we het over dit thema hebben. Om deze reden is het ook belangrijk dat een zadelpasser zijn of haar eigen merken goed kent; alleen op die manier kan hij/zij het beste advies leveren en de nodige aanpassingen maken.

Echter zijn er enkele handvaten van het zadelpassen die van toepassing zijn op….verrassing: zowel boom- als boomloze zadels (en ook flexibele en semi-boomloze zadels vallen hieronder). Deze basisregels zijn:

1. Schoft & Ruggengraat

Het is altijd cruciaal dat de schoft en ruggengraat van je paard beschermd wordt; dat deze vrij ligt van de druk van de ruiter en eventueel schuren of wrijven. De wervels van je paard zijn extreem gevoelig en beschadigingen hieraan zullen op den duur nare gevolgen hebben voor het functioneren van je paard.

Boomzadel:
De meeste reguliere boomzadels hebben kussens, vaak gevuld met wol of foam, die deze taak van bescherming vervullen. De kussens zorgen ervoor dat het zadel boven de ruggengraat wordt getild en gedragen kan worden door de desbetreffende spieren.

Boomloos/Flexibel zadel:
Een boomloos of flexibel zadel hoort ook ruggengraat en schoftbescherming te bieden. In de meeste gevallen zal een paard met een hoge of lange schoft, en/of meer uitstekende wervels vaak een zadel nodig hebben met kussens (in het engels ‘panels’ genoemd) die op dezelfde manier werken als de kussens van een boomzadel.

Voor paarden met weinig schoft en dieper gelegen wervels is het soms voldoende om een pad met inlages te gebruiken. De inlages van de pad liggen aan beide zijden van de ruggengraat en dienen ook het zadel voldoende boven de wervels te houden om deze van druk te beschermen.

Conclusie: boomloos, flexibel of boomzadel: het hoort altijd kussens of een pad met inlages te hebben die ervoor zorgt dat de ruggengraat beschermd blijft.

2. Draagvlak

Het draagvlak van een zadel hoort binnen de perken van de punt van de schouder van het paard en T18 (de wervel waaraan de laatste rib zit bevestigd) te blijven.

Hier ontstaat vaak verwarring over omdat men ‘draagvlak’ en ‘lengte’ geregeld door elkaar haalt.

Boomzadel:
Sommige soorten zadels, bijvoorbeeld menigeen westernzadel, mag qua lengte over T18 komen. Dit komt omdat het draagvlak van het zadel (tussen pommel en het eind van de boom), wanneer het correct past, eindigt voor T18…. en enkel de skirt er overheen gaat. De skirt is meestal enkel een stuk leder en ‘draagt’ in die zin dus geen ruitergewicht.

De meningen zijn onder de zadelpassers ook nog weleens verdeeld over of het kussen van het zadel wel of niet over T18 mag komen. Maar uiteindelijk komt het hierop neer: zolang het ruitergewicht niet voorbij T18 terechtkomt, is het veilig. En dit is afhankelijk van de combinatie en het merk en model zadel, en zelfs de manier van opvullen.

Hetzelfde geldt voor boomloze en flexibele zadels: hoe je het ook wendt of keert: het paard is niet goed in staat, zonder nadelige gevolgen, ons gewicht te dragen voorbij T18. Of de lengte van het zadel daar dus wat overeenkomt is niet de issue: zolang het draagvlak daarvoor eindigt.

Boomloos/Flexibel zadel:
In het geval van boomloze en flexibele zadels is het echter wel zo dat dit vaak een wat ingewikkelder punt is, en daarom is het belangrijk dat je zadelpasser zijn/haar boomloze merken en modellen door en door kent en veel ervaring heeft. Hij/zij moet namelijk kunnen inschatten wat een bepaald zadel gaat doen op het moment dat er druk op komt (dit kan enorm variëren omdat er zo ontzettend veel verschillende modellen boomloze zadels worden gemaakt van een gigantisch scala aan materialen die allemaal anders op druk en hitte reageren).

Echter de conclusie: het beoordelen van het draagvlak van een boomloos of flexibel zadel is dan wel een vak apart….de regel voor waar de druk mag liggen is nog altijd hetzelfde als dat van een boomzadel.  

3. Schoudervrijheid

Mensen vragen weleens of een boomloos of flexibel zadel altijd meer schoudervrijheid geeft dan een boomzadel. Mijn antwoord is dan een lachende ‘nee’. Een goed passend zadel, wat voor zadel dan ook, zou voldoende schoudervrijheid moeten geven. Doet het dat niet, dan past het niet correct.

Hoe we dit meten is echter een beetje anders, en optisch gezien verschilt er ook nogal wat in bepaalde boomloze of flexibele zadels. Zo gaan we er bij een boomzadel in principe vanuit dat de boompunt enkele vingers achter de punt van de schouder zou moeten liggen om voldoende ruimte te verschaffen.

Veel boomloze of flexibele zadels hebben geen boompunt. Wanneer het zadel een pommel heeft of een kopijzer dan komt het vaak neer op dezelfde regel.

Er zijn echter zadels die geen van beiden hebben en bijvoorbeeld bestaan uit stevig foam. Sommige van deze zadels mogen qua lengte wat over de schouder heen komen te liggen, omdat het flexibele materiaal licht beweeglijk is en het paard daardoor in de praktijk dezelfde vrijheid ervaart als bij een zadel dat erachter ligt. Ook hierbij hebben we het dus weer over het verschil tussen de lengte van het zadel, en het dragende deel.

De conclusie: Boom, boomloos of flexibel: er mogen geen harde, onbeweeglijke delen over de schouder heen liggen, en het gewicht van de ruiter dient hier ook achter te blijven.

4. Singelgroeve

Veel ruiters zijn zich niet bewust van dit ontzettend belangrijke aspect van zadelpassen, maar met wat voor zadel we ook mee te maken hebben; de singel hoort op de singelgroeve te blijven liggen, en de singelstoten van het zadel min of meer verticaal, voor zover dat mogelijk is. Liggen de singelstoten namelijk erg schuin, dan is de kans groot dat je zadel naar voren of achteren getrokken gaat worden. En ligt de singel niet op de juiste plaats, kan je paard daar enorm geïrriteerd van raken op den duur; het kan hem namelijk buikpijn, spierpijn of schuurplekken opleveren. Een goede singel kan een wereld van verschil maken.

Het verschil in zadelpassen

Wat is nu dus het verschil tussen zadelpassen met boomloze of flexibele- en boomzadels? Het antwoord is vrij simpel, ondanks dat de praktijk zo ingewikkeld blijkt. Het grootste verschil zit hem in de drukverdeling. Een goede (boomloze) zadelpasser kent zijn/haar zadelmerken, modellen en materialen door en door. Hij/zij weet van ieder materiaal in hoeverre het flexibel is, en op wat voor manier het reageert op bepaalde soorten druk en gewicht.

Het is namelijk zo dat drukverdeling niet zo’n statisch begrip is als we vaak denken. Immers, een boomzadel dat een te smal kopijzer heeft komt ook uit balans en dit zal resulteren in meer puntbelastig achterin het zadel.

Hetzelfde is waar bij boomloze zadels: een zadel met het verkeerde model of maat komt uit balans en tast de drukverdeling aan.

Daarbij is het nodig om te vermelden dat er, net als onder boomzadels, goede en minder goede kwaliteit zadels bestaan. Een goede eerste indicatie of het mogelijk is überhaupt de ruiterdruk te verdelen mits het zadel past, bij een boomloos zadel, is de ‘folding test’: als je je flexibele of boomloze zadel met gemak van voor naar achter kunt dubbelklappen (lepel tegen pommel) weet je dat je al in de problemen gaat komen op het moment dat je in je beugels gaat staan. Zulke zadels zijn moeilijk passend te maken met als doel dat er flink mee gereden wordt, en zijn beter geschikt als barebackpad voor ritjes tussendoor.

Heb je echter een boomloos, flexibel of boomzadel dat echt past, voor ruiter en paard, en dat voldoet aan alle bovenstaande vereisten, dan zul je dat merken in de prestaties en gewilligheid van je paard.