Het gebruik van sporen, zinnig of niet?

Tijdens en na de Olympische Spelen in Rio de Janeiro laaide de discussies over het welzijn van het paard in de paardensport weer in alle hevigheid op. Er groeit steeds meer besef over hoe wij om willen gaan met onze geliefde metgezellen. Steeds meer mensen denken na over hoe zij het leven van hun paard aangenamer en natuurlijker kunnen inrichten. Welke optoming gebruik je, wel of geen ijzers onder zijn hoeven en een stal of 24/7 buiten?

In Rio werden een aantal combinaties de ring uitgestuurd vanwege overmatig zweep- en spoorgebruik en de zogenaamde ‘blood rule’, waarbij ruiters automatisch worden geëlimineerd als bloed is gevonden op de flank van het paard vlak na de wedstrijd. Waarop social media ontplofte van alle meningen en discussie.

De vraag is: waarom gebruikt men sporen?

Om subtielere hulpen te kunnen geven, het versterken van je beenhulpen en om een duidelijkere communicatie te krijgen met het paard, zijn veelgehoorde antwoorden op deze vraag. Echter is dit de waarheid? Helpt het om met sporen te rijden als je paard niet voorwaarts genoeg is?

De spier die onder je kuit ligt als je op het paard zit is de m.obliquus externus abdominis, oftewel de buitenste schuine buikspier, die geen functie heeft over het achterbeen, maar de organen in de buik houden. Een laag dieper kom je op de ribben met daar tussen in de m. inter-coastales externi, ofwel de tussenrib spieren. Onderzoek heeft uitgewezen dat een gebrek aan voorwaartse drang niet te wijten is aan onvoldoende actief achterbeen, maar aan het onvermogen van de spieren van de wervelkolom om de stuwkracht, die de achterbenen produceren, op een juiste manier te over te brengen van wervel op wervel via de rugspieren. Dit maakt dat het disfunctioneren van de rugspieren de oorzaak is van het probleem en zal spoorgebruik het alleen maar verergeren. Bij een scherp contact van de spoor zullen de tussenrib spieren zich aanspannen waardoor de ribben naar elkaar toe en achterwaarts bewegen en de mobiliteit van de wervels, waaraan zij verbonden zijn, afneemt.

Hoe komt het dan dat, als we ons been aanleggen, het paard reageert door zich voorwaarts te bewegen?

Het oude concept dat het been van de ruiter de achterbenen stimuleren is niet gebaseerd op functionele anatomie. Het been van de ruiter raakt de huid van het paard waarin sensoren liggen die zelfs hele kleine aanrakingen kunnen waarnemen, zoals een vlieg die land op de haren. Door deze aanraking wordt een gebied in de hersenen geactiveerd waarin de herinnering is opgeslagen van een eerder opgeslagen stimulus. Dit is het eenvoudige concept van een geconditioneerde reflex. Als er een onbalans bestaat in de rugspieren wordt de beenhulp met als actie ‘voorwaarts’ tegengegaan door ongemak, pijn of angst, waardoor de reactie van het paard een compromis is tussen het reageren op de aangeleerde hulp en het beschermen van zijn eigen spieronbalans, zwakke plekken, herinneringen of angsten.

Gevoelige plek

Een studie van Carol A Saslow wijst uit dat de paarden verrassend gevoelig zijn op de plek waar de kuit van de ruiter ligt. Veel gevoeliger dan de kuit van de ruiter zelf, of zelfs onze vingertopjes. Paarden kunnen reageren op druk die te licht is om als mens waar te nemen. Daarom kan een instabiele ruiter onbewust signalen afgeven aan het paard waardoor waardevolle hulpen verstoord worden. Zo kan het gebeuren dat een paard dat ‘niet voor het been is’ simpel nooit de mogelijkheid heeft gekregen om te reageren op een zachte, subtiele hulp.

Zelf heb ik al zeker 15 jaar geleden mijn sporen aan de wilgen gehangen. Door subtielere beenhulpen zijn mijn paarden veel gevoeliger geworden en kan ik beter in balans blijven zitten. Mijn been kan stiller liggen en de focus ligt meer op de feedback die het paard mij geeft.

Ga jij met mij deze uitdaging aan?

* Carol A Saslow, Inzicht in de belevingswereld van de paarden, Applied Animal Behavior Science,
78 (2002) 209-224)