De neusriem, waarom zit deze bij het hoofdstel?

Een heleboel hoofdstellen hebben een neusriem. Maar waar dient die neusriem nou eigenlijk voor? Kun je er invloed mee uitoefenen op je paard? Zitten er nadelen aan?

In deze blog probeer ik de aandachtspunten voor goed gebruik van een neusriem uit te leggen. Waarschijnlijk kijk je daarna anders naar de neusriem van jouw paard.

Waarvoor dient de neusriem?

Best een goede vraag! Bij de meeste neusriemen wordt door de druk op het neusbot en de onderkaak invloed uitgeoefend op het paard. Bepaalde neusriemen zijn zo bedacht dat het paard door de druk het hoofd naar beneden brengt. Andere neusriemen zorgen weer voor een minder heftige inwerking of stabielere ligging van het bit, waardoor er minder spanning op de teugels ontstaat. De ene ruiter heeft voor zijn gevoel met een neusriem meer invloed op het paard en de andere ruiter gebruikt de neusriem omdat het zo hoort of omdat iedereen op stal een neusriem heeft. Sommige neusriemen zijn voor de sier gemaakt en sommige riemen zijn specifiek gemaakt om de mond dicht te houden.

Het is niet altijd makkelijk: je wilt tijdens het rijden liever geen open mond of een tong uit de mond zien. Tijdens een wedstrijd krijg je er zelfs strafpunten voor.

Een open mond? En nu?

Als je paard tijdens het rijden de mond opendoet of de tong uitsteekt, is het juist niet verstandig om de neusriem heel strak aan te trekken. Verderop in deze blog zal ik uitleggen waarom.

“Als je paard de mond opendoet is het belangrijk om uit te zoeken waarom dit gedrag ontstaat.”

Het openen van de mond en/of het uitsteken van de tong kan ontstaan door stress, discomfort of pijn (denk bijvoorbeeld aan het bit, bitpositie, wonden, tanden & kiezen). Het kan ook ontstaan door teveel druk of ongelijke druk op de teugels. Ongelijke/teveel druk op de teugels is de meest voorkomende oorzaak voor het uitsteken van de tong. Vaak zijn bovenstaande oorzaken de aanleiding tot aangeleerd gedrag, wat weer benadrukt hoe belangrijk het is om naar de oorzaak te zoeken.

Wanneer zit een neusriem goed?

• Er kunnen 2 vingers tussen neusriem en neusbot (zie foto’s).
• Er is genoeg ruimte tussen het onderste puntje van het jukbeen en riem.
• Hij moet onder het foramen infraorbitale liggen. Uit het foramen infraorbitale komen allemaal zenuwen en bloedvaten, best belangrijk dat daar geen druk ontstaat (zie onderstaande afbeeldingen).
• Om het ademhalen niet te beperken moet de neusriem ook boven de processus nasalis ossis incisivi (de inkeping van het neusbot) uitkomen.

2 vingers tussen neus en riem [foto: T. Hoedjes]

De roze lijn is te laag, de neusriem moet ter hoogte van de blauwe lijn liggen. Het kleine gaatje dat je boven de blauwe lijn ziet liggen is het foramen infraorbitale. Daar moet de neusriem ook niet op liggen. (zie onderstaande afbeelding in het cirkeltje – bron: ABC of the Horse).

Wanneer zit een neusriem te strak?

Een neusriem zit snel te strak: als je geen twee vingers tussen neusbot en riem kunt duwen is het te strak. Eén vinger is dus ook niet voldoende. Om dit onafhankelijk te kunnen meten is de ISES taper Gauge ontwikkeld.

De ISES Taper Gauge

2 vingers: helemaal goed!

1 vinger: niet voldoende

Wat gebeurt er met mijn paard als de neusriem te strak zit?

• De gevolgen van een te strakke neusriem zijn discomfort, pijn of weefselbeschadiging en het biomechanisch niet goed kunnen functioneren van je paard. (zie uitleg verderop)
• De bloedvaten & zenuwen worden afgekneld
• De huid en de onderliggende bindweefselstructuren (fascia) worden afgekneld. Wat ook weer invloed heeft op de rest van de keten.
• Te grote druk op het bot & het botvlies van de onderkaak, dit stukje is vaak heel gevoelig.
• Het hyoid (tongbeen) kan niet vrij bewegen en dit heeft hele grote invloed op rest van lichaam.
• Het kaakgewricht (TMJ) wordt beperkt in zijn beweging en de kaak kan niet natuurlijk bewegen (het zakken van de kaak), wat juist nodig is voor een correct bewegend paard.
• Bij sommige paarden lijkt het of ze loslaten, maar dan is het juist ontwijken, vergeet niet dat het paard een meester is in het compenseren.
• Sommige paarden gaan tegen de neusriem vechten en in hun zoektocht naar verlichting gaan ze juist heel actief met de mond en tong zijn.
• Benige veranderingen (bijv. bobbels) op onderkaak zijn vaak het gevolg van een te strakke neusriem
• Een te strakke neusriem kan ervoor zorgen dat de slijmvliezen van de wangen te strak tegen de kiezen komen, waardoor er wondjes kunnen ontstaan.
• Het paard produceert speeksel tijdens het werken. Om het speeksel af te kunnen voeren is het van groot belang dat hij goed kan slikken. Met een te strakke neusriem beperk je de mogelijkheid tot goed slikken. Veel ruiters denken dat heel veel schuim een goed teken is, maar misschien is het juist een teken van een paard dat zijn speeksel niet kwijt kan?
• Je mist door een te strakke neusriem een aantal hele belangrijke signalen die je inzicht kunnen geven in hoe het met je paard gaat: afkauwen of gapen bijvoorbeeld. Uit onderzoek is gebleken dat paarden na het losmaken van een te strakke neusriem significant meer gingen gapen, likken en kauwen (alsof ze het in moesten halen). Het is wetenschappelijk bewezen dat een te strakke neusriem psychologische stress reacties veroorzaakt en het uiten van oraal gedrag beperkt (zie o.a. bron nr. 2).

De invloed van het tongbeen (Hyoid)

Als er spanning in de tong zit, dan verspreidt de spanning zich via het tongbeen, hals, schouder en borstbeen door het hele lichaam, tot en met de staart van het paard. Als er spanning op het borstbeen zit kan het paard zijn “core” spieren niet goed aanspannen en de rug niet goed gebruiken. Het paard kan geen goede aanleuning en gedragenheid ontwikkelen. Uit onderzoek is zelfs gebleken dat de bewegingsuitslagen van de benen beïnvloed worden door de strakheid van de neusriem.

Een te strakke neusriem belemmert feitelijk de hele keten van beweging en het paard zal gaan compenseren om het op te lossen. Om problemen in de toekomst te voorkomen, is het dus van groot belang dat je vanaf dag één, met zorg de neusriem vastmaakt.

Komt dat nou veel voor dat mensen de neusriem te strak doen?

Ja het komt heel veel voor. In elke discipline en op elk niveau. Bij zowel recreatieruiters als bij Grand Prix paarden. Bij een recent onderzoek bleek dat er bij de helft van de competitiepaarden niet eens 1 vinger tussen neus en riem kon. Bij 44 % van de 750 paarden kon er helemaal niets tussen…

Hoe kun je voorkomen dat je neusriem toch te strak zit?

Maak er een gewoonte van om voor het opstappen je 2 vingers tussen de neusriem en het neusbot te steken. Als je dit elke keer doet, dan weet je zeker dat de neusriem niet te strak zit. Sommige hoofdstellen hebben niet genoeg gaatjes om hem losser te maken. Kijk of je er nog een gaatje bij kunt maken of koop anders een langer riempje.

Het Foramen Infraorbitale, bij het Micklem hoofdstel helemaal vrij (met dank aan Equi-Move).

Wat zijn de voordelen van een losse neusriem?

De voordelen van een losse neusriem zijn o.a:

• Je paard kan zijn lichaam goed bewegen (mits er geen andere zaken spelen natuurlijk).
• Je paard heeft de mogelijkheid natuurlijk gedrag te vertonen als slikken, kauwen, gapen en het ontspannen van de onderkaak.
• Je paard krijgt geen pijn door het afknellen van de structuren of het belemmeren van beweging.
  

  Bij dit hoofdstel ligt de neusriem gedeeltelijk op het foramen Infraorbitale (met dank aan Equi-Move).

• Je paard weet dat er echt naar hem gekeken wordt als hij tijdens het rijden zijn mond opendoet of zijn tong uitsteekt.

Test eens bij jezelf!

Zet je hand op je kin en druk je kin samen met je hoofd recht wat naar achteren, hoeft niet heel strak. Probeer nu eens te slikken. Gaat dat makkelijk? Nee? Dat komt doordat je er spanning op zet, je alles samendrukt waardoor je kaak en tongbeen geen vrijheid heeft. Hetzelfde gebeurt zo ongeveer bij het paard: verre van comfortabel dus!

Dus, waarom zit die neusriem bij het hoofdstel?

Omdat je het hoofdstel meestal in een setje koopt en je dan zelf kunt beslissen wat je ermee doet? Of doordat je een bepaald hoofdstel koopt dat je gewoon mooi vindt? Een neusriem is niet fout, maar het gaat om de intentie die je ermee hebt. Hoe ga je met de neusriem om? Jij als ruiter bent verantwoordelijk voor het welzijn van je paard. En bedenk; een neusriem is niet nodig (maar soms misschien toch wel net even handig).

Bronnen o.a.:

• 1 Doherty O, Casey V, McGreevy P, Arkins S (2017) Noseband Use in Equestrian Sports – An International Study. PLoS ONE 12(1): e0169060. doi:10.1371/journal.pone.0169060
• 2 The effect of Noseband tightening on Horses Behaviour, Fenner, Yoon, White, Starling, Mcgreev, 2016. PlosOne, mei 2016
• 3 Doherty O, Conway T, Conway R, Murray G, Casey V (2017) An Objective Measure of Noseband Tightness and Its Measurement Using a Novel Digital Tightness Gauge. PLoS ONE 12(1): e0168996. doi:10.1371/journal.pone.0168996
• 4 Grandeur ruitersport.nl en IAABC
• 5 The effect of noseband tightness on rein tension in the ridden horse
  H. Randle^{1, ,} , P. McGreevy² Journal of Veterinary Behaviour, 2013, volume 8, issue 2

P.S. Mocht iemand nog een goed argument hebben of het ergens niet mee eens zijn: ik hoor het graag, maar houd het alsjeblieft netjes. Ik denk dat het heel belangrijk is dat de dialoog over de neusriem en het gebruik ervan nog verder gevoerd wordt.