Paarden met jeuk – een holistische benadering

januari 6, 2018

Deze keer een blog over (chronisch) jeuk bij paarden via een holistische benadering. Bijten, schuren, stampen, krabben, buikschuiven of rollen. Seizoensgebonden jeuk heb je dan nog en niet-seizoensgebonden jeuk. Jeuk met of zonder (nat of droog) eczeem, schilfers of zelfs jeuk met – tot bloedens toe – wonden en een verdikte en ontstoken huid.

Iedereen kent het denk ik wel, jeuk bij een eigen paard of je bent het tegengekomen bij een ander paard van iemand uit je nabije omgeving. Heel vervelend kan het zijn voor het paard en ook voor de eigenaar.

Oorzaken van jeuk bij paarden “Westers” gezien

Jeuk bij paarden kan heel divers zijn en kent verschillende (reguliere) oorzaken. Het voert te ver om hier “westers” heel erg diep op in te gaan, daar is deze blog niet voor bedoeld.

Heel kort toch even uitgelicht:

Alom bekend over jeuk bij paarden is wel de SME, de staart – en manen eczeem oftewel “Sweet-itch” (allergische reactie op het speeksel/eiwit van de Culicoïdes, vliegjes) en kent hierbij een rasgevoeligheid. De sobere rassen zijn over het algemeen meer aangedaan, maar het kan zeker ook bij andere (warmbloed) rassen voorkomen. Verder kennen we de parasitaire jeuk door bijv. mijten, luizen of wormen – de aarsmaden (Oxyuris equi) in het laatste geval die ervoor zorgt dat de staart stuk geschuurd kan worden. Jeuk kan ontstaan bij bacteriële huidinfecties (bijv. “rain-rot”) en incidenteel kan een geringe jeuk bij schimmelinfecties voorkomen (ringworm). Verder nog de jeuk door resten van vuil onder de staart, bij het uier, rondom de vulva, anus of in de koker. Ook zeepresten van shampoos en lotions (met kans op allerlei irriterende stoffen!) die bij paarden gebruikt worden kunnen jeuk veroorzaken, evenals de achtergebleven losse haartjes in de staart na het toiletteren. Als laatste noem ik nog de mogelijke tekorten in de voeding (vitaminen/mineralen) als oorzaak en de jeuk veroorzaakt door stress en verveling.

jeuk-warmbloed-paard — *Foto’s: ernstige jeuk, staart – en manen eczeem bij een warmbloed paard; schuren tot bloedens toe.*

jeuk-koudbloed-paard — Foto’s: jeuk, korsten en schilfering bij een Haflinger met staart – en manen eczeem; dit paard kreeg een bijkomende bacteriële (huid)infectie met Dermatophilus congolensis in het najaar met nat weer.

Jeuk in de natuur

Daarnaast is het zo dat jeuk bij paarden ook heel natuurlijk is!

Een beetje jeuk en jeuken is heel gezond. Paarden doen dit ook onderling met elkaar – het heet dan kroelen of krauwen – een vorm van sociaal gedrag in een kudde onderling als ze elkaar mogen, een vriendschapsband hebben.

Zo helpen paarden elkaar met de vachtverzorging, haren komen los te zitten en de wintervacht komt beter door (een soort massage!); de hartslag vertraagt er zelfs door. Het schept een band, brengt rust in een kudde en is stress-reducerend. Jeuk en kroelen is dus gezond en normaal kuddegedrag voor het paard om zich te uiten!

Kan jouw paard zich lekker ergens aan schuren (bijv. borstel of hek) bij tijd en wijle? Kan jouw paard heerlijk samen kroelen met andere paarden wanneer het dit nodig heeft?

TIP:

Belangrijk blijft als basis – zeker als holistische dierenarts – om altijd het management, de huisvesting en het rantsoen compleet mee te nemen en te onderzoeken. Is er voldoende beweging, is het rantsoen optimaal, hoe is het met de hygiëne gesteld en last but not least; hoe verhoudt het paard zich in de kudde met soortgenoten?

Behandelen van paarden met jeuk

Het is handig om de “westerse” oorzaak vast te stellen, zeker bij langdurige terugkerende jeuk – en of huidproblemen. Een huidafkrabsel kan nodig zijn (mijtinfectie), soms afname van een huidbiopt of een microscopisch onderzoek op zoek naar eieren van de aarsmade (plakbandmethode, tape naast de anus). In een beginnend stadium kan een simpele behandeling met een ontsmettende, jeukstillende shampoo (bijv. betadine 1:10 verdund) afdoende werken. Hygiëne blijft belangrijk. De jeukplekken schoon en droog houden! Een bloedonderzoek kan handig zijn om de vitaminen – en mineralen status aan het licht te brengen of onderliggende problemen uit te sluiten (bijv. Cushing/PPID met hogere kans op infecties, ander haarkleed, jeuk en weerstandsvermindering).

Regulier past men soms bij erge jeuk corticosteroïden toe, incidenteel antibiotica bij bijkomende bacteriële infecties. Dit geeft soms wisselend resultaat afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Gevaar van cortico’s is de kans op hoefbevangenheid, zeker bij sobere rassen die toch al gevoelig zijn voor SME.

Als binnen een aantal weken geen verbetering optreedt met (beginnende) jeukplekken en/of het breidt zich uit, dan is het verstandig je dierenarts te raadplegen om erger te voorkomen en door te nemen wat met preventie gedaan kan worden om de jeuk te stillen.

Algemeen beleid bij (lichte) jeuk/jeukplekken is o.a.:

desinfectie (betadineshampoo of bijv. een cleaner op basis van honing)
verwijder loszittende haren (borstelen)
gebied rondom de anus schoon houden
jeukplekken schoon en droog houden, korsten weken en verwijderen (hygiëne: schone handdoek, papierrol en zalfpot), plekken laten genezen
behandeling gericht op oorzaak (bijv. bijkomende infecties zoals aarsmaden of mijt)
vliegendeken bij SME als dit een hoofdoorzaak is van de jeuk
voldoende ruwvoer en beweging verstrekken, kuddegedrag stimuleren

Afhankelijk van de graad en ernst van de jeuk (droog/schilferig of juist smettend/nat eczeem is etc.) zijn o.a. zinkzalf, tea tree, honingzalf (bijv. vetramil), zinkzwavelpasta, groene leem, wond crèmes met o.a. Aloë Vera of calendula, colloïdaal zilver en levertraanzalf of spray.

Uiteraard is jeuk slechts een symptoom en zal er gezocht moeten worden naar de oorzaak.

Wat is jeuk, “Oosters” gezien in de acupunctuur?

Jeuk is in de acupunctuur gerelateerd aan ‘Wind” en is verbonden met de Lever energie. Het Hout element in de 5-elementenleer speelt vaak parten en is vaak in disbalans. Onderliggend speelt heel vaak voeding een rol, wat weer gerelateerd is met de Maag/Milt functie, het element Aarde. Bij een zogenoemde (Lever) “Blood-leegte” kan ook indirect jeuk ontstaan. De huid is dan droog en schilferig door tekorten met tal van oorzaken oosters gezien.

Wind kan gekoppeld zijn aan Wind-Hitte, Wind-Koude, Wind-Damp etc. met ieder zijn eigen soort van symptomen hoe het zich uit. Vaak is dit ook weersafhankelijk. Wind-Hitte komt vaker in het voorjaar en zomer voor. Wind-Damp weer meer in najaar en herfst.

Jeuk kan ook komen door emotionele tekorten, voedingstekorten, Blood-Hitte (toxische stoffen) of ernstige Yin-deficiënties. In de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCVM veterinair) is het zaak de chinese diagnose, oftewel de TCVM diagnose exact te stellen zodat op maat de behandeling ingezet kan worden. Dit kan door specifieke acupunctuurpunten aan te prikken, eventueel i.c.m. aanvullende (chinese) kruiden op maat.

galblaas-paard — *Foto’s: O.a. Lever – en Galblaas meridiaan (li), Dikke darm, Maag meridiaan San Jiao (re) bij het paard*

Casus: New-Forest ruin van 26 jr. met een niet-siezoensgebonden jeuk

Met een casus wil ik graag duidelijk maken hoe een holistische benadering van een paard met (chronisch) jeuk eruit kan zien.

Het paard wat ik nog niet zo lang geleden aangeboden kreeg met (chronische) niet-seizoensgebonden jeuk, is een New-forest ruin van 26 jaar, waar ik bij werd geroepen als holistisch dierenarts. De jeuk bestond bij dit paard al circa 2 jaar, soms sluimerend en soms meer actief aanwezig. De afgelopen jaren was er al veel regulier en complementair gedokterd, helaas zonder afdoende resultaat.

Het verhaal vertelt dat Vester sinds de winter 2015 last kreeg van (chronische) jeuk. Daarnaast was hij in die periode erg afgevallen en kreeg allerlei kwaaltjes zoals ontstoken ogen en ontstekingen op zijn huid. Er is toen bloedonderzoek gedaan wat uitwees: geen PPID, wel een ernstig vitamine E – en Selenium tekort waarvoor hij toen is behandeld. Een half jaar later is EORTH vastgesteld (aandoening van de snijtanden waarbij de tanden resorberen/oplossen en er veel cement rondom de wortels wordt aangemaakt) en al zijn snijtanden zijn uiteindelijk verwijderd. De jeuk bleef echter.

Met knutjes (Culicoïdes) in de zomer kan de jeuk opvlammen, op gras maar ook zonder gras speelt het parten, en ook in hartje winter wanneer het vriest kan het aanwakkeren. Insmeren met Anti-Itch helpt wat wordt gemeld, maar ondanks alle hulp (regulier en complementair) die geboden is de afgelopen 2 jaar blijft Vester jeukerig over zijn hele lijf. Soms zo erg dat er wondjes ontstaan van het schuren.

De eigenaresse heeft Vester al 23 jaar, was ingereden toen ze hem kreeg en zelf doorgereden. Hij wordt recreatief gebruikt (veel aan de hand werk en af en toe een bos rit) en staat op een mooie ruime plek in een kudde van 4 paarden met een zeer ruime paddock, in de zomer een beschikking tot een bos, volop goed ruwvoer (hooi) en vitalbix/vitalbix mash als balancer wordt gebruikt om mogelijke tekorten in het rantsoen op te vangen. Er is een overkapping met strobedekking op de bodem waar de kudde heerlijk in kan liggen. De bekapping doet eigenaresse zelf. De hoeven zien er goed uit. Het zadel wordt jaarlijks gecheckt en mest-onderzoek wordt regelmatig gedaan.

Bij het onderzoek stel ik een aantal zaken vast dat m.n. de schouderpartij, tongbeen, kaakgewricht en kauwspieren op een aantal punten “vaster” zaten. De boeg (schoudergewricht) linksvoor was wat stugger naast dat er lumbaal (bij de lendenen) ook een deel minder soepel was in de beweging. Opvallend veel “triggerpoints” rondom het borstgebied/schouderpartij. Opvallend verder was dat er weinig darmgeluiden aanwezig waren voor dit paard. Met acupunctuur kwam ik tot de TCVM diagnose van een Qi stagnatie beeld (milt en lever Qi gerelateerd). Hout, Aarde en Metaal element speelden een rol in het geheel en waren in disbalans.

Ik heb Vester behandeld met gericht o.a. acupunctuur, deels osteopathie (n.i.o.), fascia behandeling/manuele lymfedrainage, en aanvullend kruiden en klassieke homeopathie op maat ingesteld (dosis Apis mellifica MK i.c.m. Puur Apis als drainage middel; een dosis Lycopodium als volgmiddel). De voeding heb ik wat laten aanpassen voor zijn type/karakter paard en advies gegeven hieromtrent met natuurlijke planten, bomen en struiken om aan te vullen en hierin mee te bewegen met het seizoen.

Vervolg verloop

Na 2 maanden maakt Vester het goed. Hij verbeterde al zeer snel op de behandeling. De jeuk is nagenoeg weg en Vester is weer een frisse jonge ruin aan het worden op zijn oude dag. Zijn spieren zijn losser geworden en hij beweegt makkelijker, zijn vacht glanst weer en de huid is soepeler. Ook de darmperistaltiek is weer op gezond niveau en “borrelt” naar behoren als je nu met de stethoscoop luistert.

Aanvullende links:

www.holistischedierenartsen.nl