Photic Headshaking bij het paard: de rol van het oog bij hoofdschudden door (zon)licht

Als veterinair natuurgeneeskundige en humaan optometrist ben ik nieuwsgierig naar de rol van het oog bij verschillende aandoeningen. Een aandoening die voorkomt bij paarden is “ Headshaking” oftewel hoofdschudden. Een trigger voor het hoofdschudden kan zonlicht zijn. Tijd om opzoek te gaan naar de mogelijk rol van het oog bij paarden met “ Photic Headshaking” en een eventuele behandeling bij deze aandoening.

Het oog

Om te begrijpen wat een mogelijk rol kan spelen bij hoofschudden door zonlicht moeten we een klein beetje kennis hebben van het oog. Het oog wordt namelijk aangestuurd door maar liefst 6 van de 12 craniale zenuwen, ook wel kopzenuwen genoemd. Deze zenuwen ontspringen direct uit de hersenen. Twee van deze zenuwen komen naar voren bij deze aandoening: de Nervus Opticus (N II) en de Nervus Trigeminus (N V). Iedereen die een paard heeft of kent met headshaking weet dat de Nervus Trigeminus hoogstwaarschijnlijk een rol speelt. Deze zenuw vertakt zich in 3 zenuwen, de eerste aftakking is de Nervus Ophthalmicus (V1). Deze innerveert het hoornvlies. De overige twee zenuwtakken hebben geen directe invloed op het oog, dat zijn de Nervus Maxillaris (V2) en de Nervus Mandibularis (V3) en innerveren de boven en onderkaak.

De Nervus Opticus is de oogzenuw. De Nervus Opticus brengt de visuele informatie van het netvlies door naar de hersenen: de visuele cortex.

Headshaking bij paarden

Headshaking is een lastige, vermoedelijke pijnlijk en soms voor paard en ruiter gevaarlijk aandoening. Het paard kan met rijden zo hard het hoofd schudden dat de ruiter geraakt wordt of omliggende structuren zoals een paal of muur.

Er zijn verschillende oorzaken die ervoor kunnen zorgen dat het paard met zijn hoofd gaat schudden. Allergie kan een oorzaak zijn, maar ook oorinfecties, virussen, holteonstekingen, oogaandoeningen, een aandoening aan de luchtzakken, artrose en nekpijn. Er wordt momenteel een hoop onderzoek gedaan naar de aandoening. Één van de vormen van Headshaking lijkt overeen te komen met trigeminusneuragie bij de mens. Het is belangrijk om een goed onderzoek te laten doen door een dierenarts naar de oorzaak van het schudden.

Het licht valt eerst op de traanfilm die over het hoornvlies ligt, vervolgens gaat het licht door het hoornvlies, (die dus geinnerveerd wordt door de N. Ophthalmicus), de iris, de ooglens, het glasvocht en vervolgens op het netvlies. Vanuit het netvlies worden de prikkels doorgegeven aan de oogzenuw (N. Opticus) en doorgestuurd naar de hersenen.

Ook bij andere aandoeningen van het oog kan lichtgevoeligheid optreden, zoals bij Maanblindheid (Uveitis). Een mooi onderwerp om later nog eens op terug te komen.

Hoofdschudden door lichtgevoeligheid

Maar waardoor ontstaat dan Photic Headshaking? Helemaal duidelijk is het nog niet. Een vermoeden is dat de aandoening gelijkenissen vertoont met de humane aandoening “photic sneezing reflex” oftewel het optische niesreflex. Door zonlicht moeten mensen niezen. Het niezen wordt opgewekt door een afwijkende prikkel. Één van de mogelijke oorzaken is dat de N. Ophthalmicus (V1) de prikkelgevoeligheid van de N. Maxillaris (V2) vergroot. Een andere mogelijkheid is dat het parasymphatisch zenuwstelsel invloed heeft. Er wordt over een groter gebied prikkels gestuurd dan de bedoeling is, waardoor indirect zenuwbanen ook geprikkeld worden wat normaliter niet zou moeten. Een derde mogelijke oorzaak is dat zenuwsignalen verward worden.

Een ander mogelijke vierde oorzaak is dat er een signaaloverdracht is tussen N. Opticus en de N. Trigeminus in de hersenen. De N. trigeminus wordt dus geprikkeld door de N. Opticus (die het lichtsignaal vertaalt). Door deze prikkeling wordt het hoofdschudden getriggerd.

Kort samengevat gaat er dus iets “ mis” in de prikkeloverdracht tussen zenuwen waarbij de trigger van Photic Headshaking is licht.

Is er een oplossing?

Een belangrijke vraag: Is er een oplossing? Een vraag die lastig te beantwoorden is…Na het vaststellen van de diagnose zijn er regulier enkele mogelijke behandelmethodes. Een voorbeeld is een behandeling met Gabapentine. Dit is een anti-epileptica die overprikkelde zenuwen in de hersenen tot rust brengt. Er zijn regulier nog meer behandelmethoden mogelijk, laat je hierover goed informeren door de dierenarts.

Natuurgeneeskundig kunnen deze paarden, eventueel naast een reguliere behandeling, ook ondersteund worden. Er zijn meerdere natuurlijke middelen die ingezet kunnen worden gericht op het goed functioneren van de zenuwen en weefsel en eventueel symptoombestrijding. Zorg dat je een diagnose hebt gekregen van de dierenarts en zoek een therapeut die ervaring heeft met en kennis heeft over de aandoening. Voor het ene paard met Photic Headshaking kan een andere natuurgeneeskundige aanpak nodig zijn dan voor een ander paard met dezelfde diagnose.

Daarnaast kan bijvoorbeeld cranio sacraal therapie een hele mooie aanvulling zijn om de symptomen te verlichten.

Het mooiste is een complementaire aanpak: samenwerking tussen de eigenaar, dierenarts en therapeut. We streven allemaal naar hetzelfde doel. We willen het paard zo goed mogelijk helpen en ondersteunen, waardoor de levenskwaliteit van het paard verbetert.

Zijn er nog andere mogelijkheden?

Als eigenaar zijn er ook enkele dingen die je kunt doen om ervoor te zorgen dat je paard zo min mogelijk triggers krijgt: zo min mogelijk (zon)licht dus.

Afhankelijk van de ernst van de aandoening, kun je ervoor kiezen om in de avonden te rijden in de schemer of als het donker is. In de zomer kun je er voor kiezen om je paard ‘s nachts op het land te zetten en overdag op stal. Als eigenaar ken jij je paard het beste en kun je zelf bepalen of en wanneer je kunt rijden zonder je paard te(veel) belasten.

Misschien heeft je paard op dit moment zoveel last dat rijden er niet in zit. Kijk dan wat je nog wel samen kunt doen, zodat het stressniveau laag blijft en jullie toch nog aan de band en samenwerking kunnen werken en groeien.

Kijk naar de huisvesting van je paard, de training en voeding. Wat kun je optimaliseren voor je paard? Ga opzoek naar een individuele aanpak.

Daarnaast zijn er ook nog hulpmiddelen die je kunt inzetten. Ik ben zelf parttime werkzaam in een praktijk voor Optometrie en (medische) Contactlenzen. Ik heb regelmatig gezien wat medische contactlenzen voor mensen kunnen doen die lichtgevoelig zijn. Voor paarden bestaan er ook medische contactlenzen die kunnen helpen bij lichtgevoeligheid. Dit zijn contactlenzen die donker van kleur zijn om zo min mogelijk (zon)licht door te laten. Daarnaast bestaat er ook een bril met donkere glazen voor het paard, deze bril lijkt een beetje op een skibril die wij gebruiken.

Door deze hulpmiddelen kunnen paarden toch naar buiten overdag , kun je je paard nog rijden of grondwerk samen doen.

Conclusie

Photic Headshaking is een complexe aandoening die we nog niet helemaal volledig begrijpen. Dat is zowel voor het paard en de eigenaar erg belastend. De resultaten van behandelingen, zowel regulier als natuurgeneeskundig, zijn uiteenlopend. Een kant-en-klare oplossing is er (nog) niet. Maar laat de moed als eigenaar niet zakken! Probeer een positieve instelling te behouden naar je paard en zoek wat voor jouw paard de beste therapie en ondersteuning is. Soms kan dat een behoorlijke zoektocht zijn. Overleg met je dierenarts en therapeut. Kijk welke veranderingen jouw paard kunnen helpen in huisvesting, training, voeding, stressreductie en eventuele hulpmiddelen naast een complementaire behandeling.

Heb je na het lezen van deze blog nog vragen? Dan mag je altijd contact met mij opnemen: info@caliberate.nl of bezoek mijn website voor meer informatie: www.caliberate.nl

Literatuur:

Langer, N., Beeli, G., Jäncke, L (2010). When the Sun Prickles Your Nose: An EEG Study Identifying Neural Bases of Photic Sneezing. PLoS One. 2010; 5(2): e9208

Gelatt, K.N., Gilger, B.C., Kern. T.J.(2014) Veterinary Ophthalmology (5th ed) Volume Two. Wiley-Blackwell. ISBN 978-0-4709-6040-0

Madigan J.E., Kortz G., Murphy G., Rodger L. (1995). Photic headshaking in the horse: 7 cases. EQUINE VETERINARY JOURNAL 27. Pag. 306-311

Pickles K., Madigan J., Aleman M. (2014a). Idiopathic headshaking: is it still idiopathic? THE VETERINARY JOURNAL 201. Pag. 21-30

Rush, B.R., Grady, J.A.(2009) Photic Head Shaking. Kansas State University . Compendium Equine: Continuing Education for Veterinarian  

Auteur van deze blog: Nienke Reede