Stelling, wat is dat nou eigenlijk?

---

In mijn les als instructeur vind ik het belangrijk dat je weet wat je van je paard vraagt, waarom je dat doet en hoe je dat aan hem uit kunt leggen. Daarom is vaak een van de eerste vragen die ik mijn studenten stel; Wat is stelling? De antwoorden zijn erg variërend maar helaas zelden juist. Afgelopen week kreeg ik bijvoorbeeld de gehele oefening schouderbinnenwaarts uitgelegd. Het klopte hoor, maar gaat natuurlijk ver voorbij wat stelling is. Ik wil dit misverstand de wereld uit helpen door jullie uit te leggen wat stelling precies is en waarom het iets anders is dan buiging.

Na het lezen van deze blog weet je hoe je het kan herkennen, waarom het van essentieel belang is en waarom het schadelijk kan zijn wanneer het structureel verkeerd word uitgevoerd.

Stelling en buiging zijn de basis van het dressuurmatig trainen en rechtrichten van je paard. Het houdt je paard soepel en ontvankelijk voor lichte ruiterhulpen. Maar het allerbelangrijkste is dat het ervoor zorgt dat je de juiste spieren gezond houdt en de gewrichten vrij van spanning om zo vroegtijdige slijtage en blessures te voorkomen.

Buiging is niet mogelijk zonder stelling. Maar stelling is wel mogelijk zonder buiging. Hoe zit dat nou eigenlijk?

Wat is stelling?

Stelling is de positionering van de kaak en het schedel ten opzichte van de halswervels van het paard. Hierbij ontstaat er een lichte laterale (zijdelingse) buiging vanaf de schoft tot het puntje van de neus.

Om dit beter te begrijpen is het belangrijk om te weten hoe dat er nou precies uit ziet in de hals van het paard, dus we beginnen met een stukje anatomie:

Het paard heeft 7 halswervels. De bovenste drie halswervels zijn het meeste bij stelling betrokken en hier vindt de meeste buiging plaats. De eerste en tweede wervel worden de atlas en axis (ook wel draaier) genoemd. De atlas vormt samen met het achterhoofdsbeen het eerste gewricht van de wervelkolom.

De verbinding van het achterhoofdsbeen met de atlas zorgt ervoor dat het paard zijn hoofd omhoog en omlaag kan bewegen.

De verbinding tussen de atlas en de axis wordt gevormd door de dens, een duimvormig uitsteeksel van de axis dat in een holte van de atlas past. Dit gewricht zorgt ervoor dat het paard het hoofd onafhankelijk van de hals opzij kan bewegen, licht kan draaien en dus stelling aan kan nemen. De axis is de langste van alle wervels terwijl de atlas juist breed en kort is.

Als je goed kijkt en voelt kan je de atlas vaak vinden in de hals van je paard. Wanneer de hals gestrekt is, is het meestal het gemakkelijkst om te zien. De atlasvleugels steken namelijk een beetje uit. Het verschilt per paard en de mate van bespiering hoe zichtbaar deze zijn maar met een beetje aandacht je moet hem altijd kunnen vinden.

Op onderstaande afbeelding zie je rood omcirkeld de atlas. Je ziet duidelijk dat er iets uitsteekt; de atlasvleugels. Kan jij ze vinden bij jouw paard?

Hoe ziet stelling eruit?

Het is heel belangrijk om te weten dat stelling maar een hele kleine beweging is! Het bestaat enkel en alleen uit de positionering van het schedel ten opzichte van de halswervels. De hals zelf buigt hierdoor in zeer lichte mate, maar daar is het niet om te doen. Dit is enkel een resultaat van stelling!

Om stelling te kunnen vragen of verkrijgen van je paard zijn er een aantal randvoorwaarden. Zijn die niet aanwezig dan kan je niet van je paard verwachten dat hij stelling aan zal nemen. Hij is er dan simpelweg niet toe in staat!

De voorwaarden op een rijtje:

• De atlas moet vrij zijn. Dit is belangrijk! Wanneer het paard zich te ver opkrult of juist zijn hoofd omhoog gooit, blokkeert deze wervel. Met als resultaat een beperkte bewegingsvrijheid van het hoofd en de gehele wervelkolom.
• Het kaakgewricht is ontspannen en kan net zoals de atlas vrij bewegen.
• Er is ruimte achter de kaak, zodat het paard zijn hoofd vrij naar links en rechts kan bewegen.
• De achterbenen treden onder het zwaartepunt, waardoor de hals stabiel uit de schouders voort beweegt en zelf gedragen is. Losgelatenheid door heel het lijf ontstaat vanuit de kracht van een ondertredend achterbeen.
• Het paard is fysiek en mentaal ontspannen en daardoor in staat om vrij voorwaarts neerwaarts te bewegen.

Wat kan je zelf zien vanaf je paard?

• Als je op je paard zit met rechterstelling zie je het rechteroog
• De oren van je paard blijven op gelijke hoogte

 

Stelling

De romp van je paard blijft recht. Je paard staat of loopt op 2 sporen, wat betekend dat hij zijn achterbenen recht in het spoor zet van zijn voorbenen. Enkel door de positionering van het schedel ontstaat er lichte laterale buiging in de hals. In een oefening zoals wijken heb je dus wel stelling maar geen buiging!

Lengtebuiging van atlas tot staart

Lengtebuiging betekent dat het paard in zijn wervelkolom lateraal (zijdelings) inbuigt. De halswervels zijn het meest buigzaam, de borstwervels zeer weinig, de ruggenwervels redelijk en de lendenwervels kunnen helemaal niet lateraal buigen. Het achterbeen van het paard treed naar voren onder het zwaartepunt.

 

Voorbeeld

Om er een nog beter beeld van te krijgen geef ik graag een goed voorbeeld:

Hier zie je een paard in een mooie stelling en buiging. Rood omcirkeld is waar je de stelling moet zoeken. Het is dus niet in de hals, maar bij het hoofd en de eerste halswervels. Je ziet hier dat het paard zijn hoofd mooi gericht heeft in de kant waar hij op gaat; de diagnoaal over om te appuyeren. Verder vindt er lichte buiging plaats in de hals maar die is minimaal en in verhouding met de lijn die het paard loopt.

Waarom vraag je stelling?

Zonder stelling geen buiging. Heel simpel. Als je paard niet los kan laten in zijn kaakgewricht en en geen ruimte heeft om zijn hoofd zijdelings te bewegen dan kan je dat ook niet verwachten van de rest van de wervelkolom. Een correcte buiging is dus altijd inclusief stelling. En correcte buiging is onmisbaar in de dressuurmatige training van je paard.

Wanneer vraag je stelling?

Bij iedere oefening waarbij je buiging nodig hebt van je paard vraag je ook om stelling (denk aan de volte, schouderbinnenwaarts, travers, appuyement, werkpirouette, etc).

Vaak ontstaat het vanzelf wanneer de randvoorwaarden (zie eerder in deze blog) aanwezig zijn. Dat betekent dat het achterbeen actief ondertreedt, de rug ontspannen is, de buikspieren gesloten zijn en het paard in zelfgedragenheid loopt (dus niet op zijn voorhand). Als het paard soepel en gebalanceerd voorwaarts door zijn lijf heen kan bewegen zal de gewenste hoofdhalshouding vanzelf ontstaan.

Hoe vraag je stelling?

Probeer het niet te forceren aan de voorkant! Een teugelhulp dient effect te hebben op de kaak en wervelkolom. Als de kaak en atlas niet vrij kunnen bewegen loopt de teugelhulp vast bij de mond en bereikt dus niet de rest van het lijf. Dit zorgt voor miscommunicatie en je paard geeft tevens aan dat hem iets niet lekker zit, want hij blokkeert. Vraag in dat geval niet zomaar door. Dit zou schadelijk kunnen zijn voor je paard!

Zoals ik hiervoor beschrijf ontstaat de juiste stelling en buiging doordat je paard ontspannen is en in balans loopt. Dit verkrijg je in eerste instantie met je houding, zit en beenhulpen. De teugelhulp is er puur ter ondersteuning maar zou niet hetgeen moeten zijn dat uiteindelijk de stelling vraagt. Wel kan een teugelhulp bij de juiste toepassing en timing het paard helpen om zijn kaak te ontspannen. Zeker wanneer een paard nog niet bekend is met stelling kan het helpen om hem met de teugels te begeleiden. Dit vergt echter veel gevoel, timing en ervaring. Doe dit enkel onder begeleiding van een professional of als je zeker weet dat je weet wat je doet!

Als het niet lukt om je paard stelling te vragen tijdens het rijden ga dan even stilstaan en kijk of het dan nog wel lukt. Zo niet, dan kan het zijn dat je paard mentaal te gespannen is, fysiek niet in staat is om stelling aan te nemen of misschien gaat er iets mis in jullie communicatie. Zorg in dat geval dat je je paard laat nakijken door een goede therapeut en/of roep de hulp van een professional in zodat je hier aan kan werken.

Lukt het wel in stilstand maar niet in beweging, dan heeft je paard waarschijnlijk moeite met de gevraagde oefening en kan hij zijn lijf nog niet helemaal loslaten. Ook in dit geval is het raadzaam om je paard na te laten kijken en/of de hulp van een professional in te roepen.

Het gevaar van valse stelling en buiging

Op het volgende plaatje zie je het verschil tussen echte en valse stelling en buiging:

Echte buiging:

Het rechter paard geeft een mooie laterale buiging weer. Je ziet dat de kaak gepositioneerd is in één rechte lijn met de rest van de wervelkolom. Zijn binnenheup komt iets naar voren en zijn voorbenen gaan in de richting van de cirkel die hij loopt. De oren zijn op gelijke hoogte.

Valse buiging:

Het linker paard daarentegen geeft een valse buiging en stelling weer. Voor het onervaren oog is dit gemakkelijk te verwarren met een echte buiging. Echter zie je dat de rug nagenoeg recht blijft. De wervelkolom maakt een knik tussen de schouderbladen waardoor het gewicht van het paard op de voorhand komt en het buitenvoorbeen uitbreekt. Zijn binnenheup komt niet mee naar voren en staat dus niet in lijn met de cirkel die hij loopt. Het buitenoor is lager dan het binnenoor. De kaak is naar binnen gekanteld en geblokkeerd in plaats van naar buiten gesteld.

Wanneer een paard structureel in een valse buiging wordt gereden zijn de negatieve gevolgen groots. Eigenlijk teveel om op te noemen. Door de continue mentale spanning bestaat het gevaar dat het paard zichzelf aanleert om pijn en ongemak te accepteren en zal niet meer aangeven wanneer je hem schade aanricht. Hierdoor ontstaat het risico dat de schade niet beperkt wordt maar juist structureel erger wordt gemaakt!

De schade die er kan worden opgelopen wanneer er in de training structureel stress ontstaat in de gewrichten en spieren van het paard is heel serieus te nemen. Dit kan leiden tot vervelende blessures maar denk ook aan kissing spines of artrose.. dat wil je niet!

Door de tijd te nemen om je paard zowel mentaal als fysiek ontspannen, soepel en nageeflijk aan de hulpen te krijgen, krijg je niet alleen een vriend voor het leven, je zorgt er ook voor dat je paard gezond, sterk en zelfverzekerd oud kan worden. En zeg nou zelf… wie wil dat nou niet?! Ik ben ervan overtuigd dat iedereen het beste wil voor zijn paard. En om daarvoor te zorgen is het van groot belang dat je je goed inleest, studeert en regelmatig iemand mee laat kijken vanaf de zijlijn.

Ik hoop dat mijn doel behaald is en dat jullie wat wijzer zijn geworden over stelling! Ik hoor graag of jullie de atlas van van je paard gevonden krijgen 🙂 !

Auteur van deze blog: Marjolein van den Broek