Thermografie, dat is toch iets met kleurtjes?

Ondanks de vele positieve ervaringen en vele tevreden eigenaren is thermografie nog een ondergeschoven kindje in paardenland. Veel mensen zijn nog niet op hoogte van de mogelijkheden van thermografie, vraag een willekeurig persoon en ze gokken iets met warmte, aura lezen of vast iets alternatiefs. Naast de vele positieve ervaringen zijn er ook mensen die minder goede ervaringen hebben, waarom? Als ik met deze mensen in gesprek ga, liggen de teleurstellingen vaak in de verwachtingen die anders zijn dan gehoopt of voorgeschoteld. Omdat thermografie een prachtige beeldvormende methode is om aanvullend diagnosemateriaal te creëren en ik hier al veel paardeneigenaren mee heb geholpen, probeer ik in deze blog wat onduidelijkheid weg te nemen.

Thermografie is vaag en alternatief daar geloof ik niet in!

Thermografie is alles behalve vaag of alternatief en wordt al jaren succesvol toegepast voor verschillende doeleinden als defensie, gebouwen, beveiliging, brandpreventie en kwaliteitscontroles. Naast deze toepassingen is thermografie een zeer waardevol diagnostisch meetinstrument in de humane en veterinaire geneeskunde. In landen als Amerika, Brazilië, Duitsland en Engeland is thermografie in de humane en veterinaire geneeskunde als aanvullende onderzoeksmethode niet meer weg te denken.

Ook op grote internationale FEI paardenevenementen als bijvoorbeeld de Olympische spelen dit jaar in Rio, wordt thermografisch onderzoek al geruime tijd gebruikt. Dit om letsel en eventueel gebruik van ongeoorloofde trainingsaccessoires op te sporen tijdens de verplichte medische controles.

En wat te denken van het opsporen van mechanische doping door het gebruik van een motortje in de racefiets eerder dit jaar in de wielersport. Deze werd aangetoond doormiddel van thermografie, zie onderstaande foto:

In Nederland is thermografie steeds meer in opkomst, steeds meer paardeneigenaren en dierenartsen zien en ervaren de grote meerwaarde van deze unieke diagnostische meetmethode. Daarnaast zijn er een aantal zeer grote, goed aangeschreven klinieken en revalidatiecentra welke al meerdere jaren thermografie als vast onderdeel hebben in hun diensten en met succes.

Oke, maar wat is dat nou, thermografie?

Elk object of lichaam straalt warmte uit welke wij niet kunnen zien met ons blote oog, maar wel kunnen voelen, dit heet infrarood straling. Bij een thermografisch onderzoek worden deze temperaturen gemeten met een warmtebeeldcamera die infraroodstraling (warmte) kan waarnemen. Deze camera heeft een speciale optiek die deze warmtemetingen omzet in pixels met elk een eigen kleurtje, waardoor je een foto krijgt met diverse licht- of kleurpatronen. Je krijgt hierdoor op een plaatje (thermogram) inzichtelijk waar diverse temperatuurverschillen zitten.

Bij het maken van een thermogram van een dier kun je dus stellen dat je een uiterst nauwkeurige momentopname maakt van de fysiologische gesteldheid van het dier. Ontstekingen, veranderingen door beweging, stress, hormonen, knellingen, beschadigingen of discomfort in het lichaam geven een verandering in het normale fysiologische systeem van het paard. Dit resulteert in plaatselijk meer of minder doorbloeding en/of verandering van de lichaamstemperatuur. Deze temperatuursveranderingen kunnen al in een zeer vroeg stadium worden waargenomen door het maken van een thermogram. Door het dier rondom, voor en na beweging op de foto te zetten krijg je zeer uitgebreid beeld over de gesteldheid van het dier.

Welke warmte uitstraling meet je nou precies en hoe diep kun je meten?

Bij een thermografisch onderzoek meten we de warmte uitstraling (infrarood) van de oppervlakkige weefsels (huid, haar, ogen, hoeven, etc.). Uiteraard kunnen gewrichts- en diepere spierproblemen een verhoogde of verminderde warmte-uitstraling geven aan het oppervlakkige weefsel waardoor deze problematiek ook zichtbaar kan zijn op een thermogram. Echter is het met thermografie heel lastig te kunnen zeggen op welke diepte een probleem zich bevindt of in welke gradatie. Zo kan een warme plek op de Carpus (voorknie) komen door een ontsteking in één van de gewrichtjes, peesaanhechtingen of ligamenten. Maar het dier kan zich ook hebben gestoten, last hebben van een huidirritatie of misschien heeft hij zich zelf net zitten krabben. Om goed te kunnen bepalen wat de ernst is van de gedetecteerde warmere of koudere plek op een dier, is het altijd nodig om deze verder te onderzoeken en mogelijke oppervlakkige problemen uit te sluiten.

Als thermograaf kijken we voornamelijk naar warmteverschillen, specifieke patronen en afwijkende warme of koude plekken op het lichaam die er technisch gezien niet zouden moeten zitten. Daarnaast kan thermografie nooit los gedaan worden van een gedegen bewegingsonderzoek, oppervlakkige palpatie, observatie, anamnese en functieonderzoek. Deze onderdelen maken dat er een completer beeld ontstaat, probleemgebieden duidelijker worden en artefacten kunnen worden uitgesloten. Hierdoor is het mogelijk om gerichter door te verwijzen naar de juiste specialist. Dus om terug te komen op het voorbeeld van de Carpus, zou je in de beweging hier een beperking terugzien, of tijdens het testen merken dat deze beperkt buigt? Dan is dit iets wat mogelijk een dierenarts verder zou moeten onderzoeken en verwijs je de klant hierop door naar dierenarts.

Weet ik na een onderzoek dan wat er met mijn paard aan de hand is?

In Nederland mogen alleen artsen en dierenartsen een medische diagnose stellen. Een thermograaf welke geen diergeneeskundige achtergrond heeft zal dit dan ook nooit mogen doen. Zoals eerder al gezegd is het op basis van alléén een thermografisch onderzoek absoluut niet mogelijk een diagnose te stellen. Vaak begint hier dan ook de welbekende teleurstelling, want wees nou eerlijk: iedereen wil graag weten wat er met zijn of haar dier aan de hand is. Helaas is het gewoon niet mogelijk, thermografie is aanvullend diagnosemateriaal en is een onderdeel van een groter geheel. Een thermograaf dient naast zijn thermografisch onderzoek ook de eerder genoemde punten als beweging, anamnese, palpatie en functieonderzoek mee te nemen om betere interpretatie van de beelden te kunnen maken. Het is alleen aan een dierenarts of ander bevoegd specialist om hier verder onderzoek in te doen en een echte diagnose te stellen en een eventueel probleem te behandelen.

Maar wat is dan de meerwaarde van een thermografisch onderzoek nog?

In eerste instantie is het van belang dat bij ziekte, kreupelheid of andere blessures altijd een dierenarts wordt geraadpleegd. Maar soms komt een dierenarts er niet uit of is het fijn om alvast een richting te hebben waarin ze moeten zoeken. Daarbij kijken veel dierenartsen helaas alleen naar de blessure zelf en vergeten naar paard in het geheel te kijken. Een terugkomend peesprobleem kan heel goed door een blessure elders in het lichaam komen. Eén van de grootste voordelen van thermografisch onderzoek is dan ook dat er altijd naar het gehele paard wordt gekeken. Letterlijk komt het hele paard op de foto, waardoor er naast de blessure ook vaak de achterliggende problematiek naar voren wordt gebracht.

Een veelvoorkomend probleem is het feit dat paarden weinig discomfort laten zien. Als vlucht/prooidier is het groothouden en geen zwakte tonen de manier van kunnen overleven. Een paard zal dus pas heel laat laten zien dat er een probleem is, veel vage rij-technische klachten of kleine bewegingsbeperkingen hebben vaak al een achterliggend probleem. Door het in beeld brengen van het paard met thermografie kun je al zoveel informatie verkrijgen. Vooral lage hals-, rug- en bekkenproblemen worden in vroege stadia zo al duidelijk en zijn vaak nog goed behandelbaar of te trainen om erger te voorkomen.

Daarnaast kan het karakter soms ook erg meespelen, daarin laten ze soms slecht zien (vaak merries, sorry) wat nou wel of geen ‘echte’ reactie is. Met thermografie kun je vaak gewoon zien waar de reactie zit en daarop gericht vervolgonderzoek doen of behandelen.

Ook kunnen gediagnostiseerde problemen zoals bijvoorbeeld artrose, kissingspines of schade aan ligamenten beter worden bekeken. Want heeft het paard er echt last van? Iets wat op de röntgen te zien is hoeft klinisch geen klachten te en geven en andersom. Op deze wijze kan thermografie ontzettend waardevolle extra info geven waarmee een eigenaar of specialist aan de gang kan gaan. Uiteraard zijn er ook praktische voordelen zoals:

• Snelle en contactloze methode, waarbij geen verdoving nodig is.
• Pijnloos en vrij van schadelijke straling.
• Geschikt voor dragende merries
• Kan op locatie worden uitgevoerd

Kan thermografisch onderzoek altijd en zijn er nadelen?

Zoals al eerder gezegd is thermografie een zeer nauwkeurige meetmethode. Er zijn veel invloeden van buitenaf welke een onderzoek kunnen beïnvloeden. Een goede thermograaf stelt je van tevoren altijd op de hoogte van deze voorwaarden zodat een onderzoek ook betrouwbaar kan worden uitgevoerd en is op de hoogte van de mogelijke artefacten. Helaas kan het weer ook nog wel eens een kink in de kabel geven. Vooral bij omgevingstemperaturen lager dan -5 graden of hoger dan 25 graden Celsius geeft thermografie geen goed beeld meer, maar ook hoge luchtvochtigheid zoals mist in combinatie met koude nacht is niet wenselijk.

Een onderzoek dient altijd binnen te worden uitgevoerd, welke vrij van tocht, direct zonlicht of andere warmtebronnen is (een warm dak kan ook zeer grote invloed hebben). Paarden dienen met voorkeur een nacht op stal te hebben gestaan om natte plekken te voorkomen en voldoende rust te hebben gehad zodat hun fysiologische systeem een eerlijk betrouwbaar beeld laat zien. Paarden die nat zijn of net geschoren, dag en nacht buiten lopen met een hele dikke isolerende vacht of snel zweten zijn minder geschikt voor een thermografie. Als eigenaar kun je zelf een hoop doen als voorbereiding en daarmee een betrouwbaar resultaat.

Hoe weet ik dat ik een goede thermograaf heb?

Thermografie is een vrij beroep in Nederland, iedereen kan een camera kopen en zich thermograaf noemen. Echter is het correct maken van de foto’s, het weten waar je naar kijkt en bewust zijn van mogelijke invloeden zeer belangrijk. Daarnaast moet je kennis hebben van hoe straling werkt en hoe het dier in elkaar zit om zo juiste en correcte interpretaties te kunnen maken en artefacten uit te kunnen sluiten. Een goede thermograaf weet dit en zal er alles aan doen om onnauwkeurigheid te voorkomen en een eerlijk betrouwbaar onderzoek afleveren. Hieronder een aantal tips waarop jou keuze kunt baseren:

• Een thermograaf voor dieren heeft hiervoor een gedegen opleiding in binnen of buitenland gevolgd. In Nederland zijn er twee opleidingen te vinden en in buitenland zijn er ook meerdere welke een goede basis geven als thermograaf.
• Een thermograaf dient kennis te hebben van de biomechanica, anatomie en ziekteleer bij het dier. Daarnaast moet de thermograaf kennis hebben van stralingsleer. Kent zijn grenzen en werkt samen met dierenartsen en andere therapeuten zonder commercieel belang.
• Een thermograaf stelt nooit een diagnose en zal bij verdenking van een probleem een specialist of dierenarts adviseren.
• Een thermograaf werkt met geschikte apparatuur. Op de markt zijn ontzettend veel soorten warmtebeeldcamera’s te koop, helaas zijn niet alle geschikt voor medische doeleinden. De gevoeligheid, de instelmogelijkheden, nauwkeurigheid en aantal pixels zijn van groot belang om betrouwbaar materiaal te kunnen genereren.
• Bespreek van tevoren je verwachtingen van het onderzoek om teleurstellingen te voorkomen.
• Foto’s dienen altijd een temperatuurschaal te hebben. Appels en peren kun je niet vergelijken dus let goed op gelijke temperatuurschalen van diverse foto’s.
• Objecten dienen op gelijke afstand en altijd loodrecht te zijn gefotografeerd (met uitzondering van de rug omdat dit amper kan). Afstand heeft invloed op de temperatuur.
• Je hoort als klant altijd je foto’s te krijgen, eventueel met een uitleg en soms is een rapportage optioneel.

Algemene tip: blijf als klant of eigenaar altijd zelf kritisch op wat iemand je vertelt of laat zien. Thermografie is nooit iets wat op zichzelf kan staan en is een altijd een onderdeel van een groter geheel. Een onderzoek dient altijd onafhankelijk te zijn, doorverwijzingen altijd zonder een commercieel belang, waarbij het welzijn van het paard te allen tijde voorop staat.

Ella

Benieuwd welke opleidingen ik heb gedaan? Ik heb mijn Bachelor Degree in Animal Husbandry en ben gediplomeerd sport – en bewegingstherapeut. Mijn opleiding Veterinaire thermografie heb ik gedaan bij Thermografie Centrum in Epe en daar lessen gevolgd van onder meer Amerikaanse Dierenartsen als Dr. Tracy A. Turner en Dr. Kimberly Henneman. Daarnaast ook cursussen gevolgd over stralingsleer en algemene thermografie bij Iris- Thermovision om zo nog beter te worden in wat ik doe. Ik ben veel op de kliniek te vinden en daarbij leer ik elke dag nog, want ieder paard verteld zijn eigen specifieke verhaal. Benieuwd hoe ik werk? Bekijk dan mijn bedrijfsfilmpje of neem een kijkje op mijn website.

Links:

aathermology.org

www.iris-thermovision.nl

Auteur van deze blog: Ella Gorte- van Doorn