Bekkenproblemen herkennen, behandelen & trainen

augustus 26, 2017

In de dagelijkse praktijk kom ik bij veel paarden een scheefstand van het bekken tegen, vaak in relatie met een geblokkeerd SI gewricht en heiligbeen. In deze blog zal ik uitleggen hoe het bekken en SI-gewricht in elkaar zitten, hoe het scheef kan komen te staan, welke gevolgen dit heeft voor het paard, hoe je het zelf kunt herkennen en welke oefeningen goed kunnen zijn bij (chronische) bekkenproblemen.

Het bekken van het paard

In tegenstelling tot het bekken van de mens is het bekken van het paard een gesloten ring. Bij mensen kan het bekken in het schaambeen bewegen, bij paarden niet. De bewegingen die het bekken maakt zijn links-rechts, boven-beneden en voor-achter, al deze bewegingen tegelijk zorgen voor een lemniscaat beweging (horizontale 8).

Het bekken zit aan het heiligbeen vast, die verbinding wordt het SI (sacro-iliacaal) gewricht genoemd. Het SI-gewricht is maar een heel klein gewrichtje, wat door heel veel banden en spieren ondersteund wordt. Het vervult echter wel een hele belangrijke rol; de bewegingen van de achterhand doorgeven aan de rug en de rest van het lijf. Als je er even goed over nadenkt is het best bijzonder dat de gehele achterhand van het paard door middel van zo’n klein gewrichtje met de rest van het lijf verbonden staat. Het gewricht zelf kan daarom maar minimaal bewegen, het moet heel stabiel zijn. Om die reden zijn al die fascies, banden en spieren zo belangrijk.

Hoe komt een bekken scheef te staan?

Scheefstand van het bekken kan meerdere oorzaken hebben:

Een trauma is een veelvoorkomende reden. Denk hierbij aan uitglijden in de wei, in een gat stappen, een val uit de trailer, vastliggen in stal. Bij een fors en acuut trauma is de kans groot dat er wat ligamenten en spieren beschadigd raken. Als dit aan een kant gebeurt, kan het bekken daar verschuiven en zie je duidelijk een van de tuber sacrale omhoog komen. Dit wordt een hunters bump genoemd. Bij deze paarden zal je altijd een asymmetrie houden.
Blokkades in de lendenwervels, waardoor de spieren die aan de rug vastzitten en naar het bekken lopen, het bekken scheef trekken.
Ongelijke bespiering links en rechts, doordat het paard niet goed rechtgericht wordt, kan een oorzaak zijn.
SI en checkligament problemen in de achterbenen komen vaak samen voor. Ook andere achterbeenblessures kunnen voor problemen in het bekken zorgen.
Daarnaast kan het heiligbeen vast komen te zitten waardoor het bekken ook niet goed meer kan bewegen.
Scheve ruiter: controleer je eigen bekken ook eens: ga rechtop staan op een vlakke ondergrond en op sokken/blote voeten. Laat nu iemand achter je staan en haar handen op jouw bekkenranden leggen. Controleer of ze even hoog zijn. Als jouw bekken scheef is, zal je je paard ook continu scheef belasten.
Scheef zadel
Een verkeerde hoefstand en ongelijke hielen veroorzaken dat het paard bovenin gaat compenseren.
Na een bevalling kunnen de ligamenten en spieren slap zijn waardoor het bekken asymmetrisch kan gaan bewegen.

Gevolgen scheef bekken/SI pijn

Het gevolg van een scheef bekken is dat je paard allerlei problemen ervaart tijdens de training. Deze kunnen zijn:

Rugpijn die telkens terugkomt
Kreupelheid, soms alleen in de bochten
Niet willen springen, of moeite met korte bochten, scheef afzetten en over de sprong gaan
Problemen met zijgangen
Galop is vaak een probleem, met soms een groot verschil op welke hand je rijdt.
Problemen met aangalopperen of overkruist galopperen.
Achterbenen worden niet in het spoor van de voorbenen geplaatst, of een achterbeen wordt steeds buiten de massa geplaatst. Of hij gaat juist veel te smal achter.
Problemen bij de smid (kan been niet goed hoog houden en niet goed naar achteren strekken)
Soms ook echt verzet bij willen oppakken van het achterbeen
Stijfheid van de achterbenen
Verminderde impuls
Moeite met verzamelen, pirouettes en/of galopchangementen
Het zadel schuift naar een kant, ondanks dat de zadelmaker alles goed heeft aangepast

Hoe herken ik zelf een scheef bekken?

De paarden op bovenstaande foto’s zijn overduidelijk scheef, dat is makkelijk te zien met het blote oog. Dit is echter niet altijd het geval, soms voel je het alleen bij palpatie. Als je wilt controleren of je paard wel recht is, zet hem goed vierkant op een vlakke ondergrond. Kijk eerst eens van achteren of je zo al kan zien of hij recht is of niet. Laat daarna eens iemand met je paard lopen en kijk van achteren of het bekken wel evenveel naar links als naar rechts beweegt. Dit is voor een leek echter wel moeilijk te beoordelen als het om een klein verschil gaat. Wij als professionals zijn goed opgeleid om kleine bewegingsverschillen te zien. Bij twijfel, schakel daarom altijd een professional in zoals een osteopaat of chiropractor.

Andere tekenen zijn:

Scheef dragen van de staart
Achterbenen zeer dicht bij elkaar plaatsen, alsof hij op de catwalk loopt
Moeite met het kantelen van het bekken

Het lijf dient losgemaakt te worden, maar daarna is correcte training van groot belang, om te zorgen dat het bekken ook tijdens het rijden weer recht beweegt. Bij echt flink pijnlijke SI blessures is echter vaak een lange revalidatieperiode (enkele weken tot soms een paar maanden) nodig om het paard weer terug te brengen naar het oude niveau.

Training

Er zijn paarden die ondanks chiropractische behandeling/correctie hoeven etc., scheef blijven in het bekken en er prima mee functioneren. Wel is het belangrijk om als ruiter bewust te zijn van de scheefheid en je paard zo recht mogelijk te proberen te maken. Ook voor paarden die zwak zijn in de achterhand en paarden waarbij de scheefstand al langer speelt en de spieren dus ook asymmetrisch zijn ontwikkeld, is het nuttig om de volgende oefeningen te doen:

Stretchoefeningen, zoals het symmetrisch laten kantelen van het bekken in stilstand. Rustige stretches van het achterbeen naar voren en achteren (laatste is vaak een probleem).
Staan op balans pads, dit bevordert de coördinatie en stabiliteit.
Tijdens de eerste fase van revalideren of weer opbouwen m.n. veel rechtuit trainen. Bochten zijn extra belastend en rechtuit krijgt het paard beter de kans om symmetrisch te bewegen.
Rechtuit over balkjes stappen, paard wordt daardoor uitgenodigd om beide achterbenen even hoog op te tillen en symmetrisch te bewegen in het bekken, dit kan uiteraard ook aan de hand. Later kan dit cavaletti worden.
Heb je de mogelijkheid om door water te stappen, doen! Maar pas wel als je paard geen pijn (meer) heeft.
In een rechte lijn achterwaarts gaan, met het hoofd laag.
Zelf heel goed gaan voelen of je paard symmetrisch beweegt door te letten op de bewegingen van je eigen zitbeenknobbels, worden deze evenveel omhoog geduwd?
De hoge kant van het bekken meer laten zakken in de zijgangen, bij een paard dat rechts hoger staat: schouderbinnenwaarts op de rechter hand, wijken voor rechter been. Zijgangen altijd pas introduceren als het paard weer soepel en pijnvrij over de rechte lijn beweegt in alle gangen.

Het kan in sommige ernstige gevallen raadzaam zijn om een periode te trainen bij een instructeur die ervaring heeft met het revalideren van paarden, om zo te zorgen dat de opbouw zo goed mogelijk verloopt.